18 stycznia 1493 roku Wielki Książę Litewski Aleksander Jagiellończyk (Król Polski 1501-1506) nadał naszemu miastu – Brańsk – przywilej miejski na prawie magdeburskim. Zadecydował o tym z pewnością fakt docenienia ówczesnego poziomu rozwoju Brańska jako ośrodka grodowego i społecznego wokół grodu. Z pewnością nie mniejsze znaczenie miało dobre położenie w układzie komunikacyjnym Polski i zjednoczonym z nią od ponad 100 lat Wielkim Księstwie Litewskim.
Przywilej miejski magdeburski – to najpełniejszy ówcześnie zbiór przepisów prawnych regulujących funkcjonowanie społeczeństwa w danym ośrodku i wielki impuls do jego rozwoju.
Godnym podkreślenia jest fakt, że Brańsk otrzymał ów przywilej jako pierwszy w powstałym wkrótce województwie podlaskim ze stolicą w Drohiczynie (1513-1795). Wydaje się też logiczne założenie, że Brańsk posiadał prawa miejskie już wcześniej, być może były to prawa chełmińskie, jednak znacznie bardziej ograniczone niż magdeburskie.
W tak długim okresie wydarzyło się bardzo wiele. Były wzloty i upadki. To temat do dłuższych rozważań. Jednak w rocznicę „urodzin” Brańska warto pobudzić refleksję, zadać sobie pytania. Czy miasto dobrze wykorzystało szansę na rozwój dawniej? W jakim punkcie dziejów jesteśmy dzisiaj – rozwój, stagnacja czy regres? Jakie są czynniki rozwoju i tego ewentualnego regresu? To tylko nieliczne pytania spośród wielu, jakie pojawiają się w takiej chwili. Ale czy u wszystkich brańszczan pojawiają się takie rozważania i refleksje?…
Miasta, podobnie jak i ludzie, jedne mają szczęście inne nie. Są przykłady miast, które rozwinęły się dzięki czynnikom zewnętrznym – np. Łapy (rozwój kolei). Są takie, które rozwinęły się dzięki wielkim mecenasom (choćby Ciechanowiec, czy Białystok). Ale są też takie miejscowości, które upadły lub z trudem utrzymały swój status miasta.
Mojemu miastu – dostojnemu jubilatowi – składam szczere życzenia, aby jego mieszkańcy byli świadomi historii i teraźniejszości, by byli zdolni do czynu. Miastu i jego mieszkańcom życzę też, by władze miejskie pracowały szczerze i oddanie dla rozwoju miasta, w poszanowaniu dorobku przeszłości a nie kosztem miasta.
Mieczysław Korzeniewski
