Kalendarium

Istnieje już w tym czasie gród obronny („Zamczyszko”).

XI wiek

Wojska polskie księcia Bolesława Wstydliwego zwyciężyły w bitwie z Jaćwingami dowodzonymi przez wodza Komata (Obecnie miejsce to znane jest jako uroczysko „Kumat”).

23 czerwiec 1264

Król Kazimierz Wielki przekazał tereny, na których obecnie leży Brańsk Litwie. Brańsk przez pewien czas należał do posiadłości księcia mazowieckiego Janusza I Starszego.

1366

Ziemie te wchodzą w skład województwa trockiego.

1413

Miejscowość jest wzmiankowana jaka Bransko.

1430

Miasto jest w rękach księcia mazowieckiego Bolesława IV. Prawdopodobna lokacja na prawie chełmińskim.

1440-1444

Pierwsza wzmianka o parafii rzymskokatolickiej w Brańsku.

1446

Brańsk jako pierwsze miasto na Podlasiu otrzymuje z rąk wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, magdeburskie prawa miejskie.

18 styczeń 1493

(Wilno) król Aleksander Jagiellończyk ustanawia sądy ziemskie i podkomorskie w ziemi bielskiej, które odbywać się miały na przemian w Brańsku, Surażu i Bielsku.

22 luty 1501

(Wilno) król Zygmunt I potwierdza magdeburski przywilej Brańska oraz nadał miastu trzeci jarmark.

25 lipiec 1522

Pleban kościoła brańskiego, Mikołaj z Przasnysza zobowiązany został do wyznaczenia terenu pod budowę szkółki parafialnej.

1525

(Wilno) Zygmunt I zwołał do Brańska sejmik powiatowy szlachty ziemi bielskiej. (Pierwsza znana wzmianka źródłowa o sejmiku szlacheckim w Brańsku, który przez następne 250 lat stanowił faktyczne centrum administracyjne ziemi bielskiej, największej z trzech ziem województwa podlaskiego.

16 grudzień 1532

(Wilno) królowa Bona aktem wystawionym tego dnia, za pieniądze pochodzące z dobrowolnego opodatkowania się całej ludności powiatu bielskiego, wykupiła zastawione u wojewody wileńskiego Olbrachta Gasztołda dobra bielskie wraz z Brańskiem.

22 grudzień 1533

(Wilno) Zygmunt I zatwierdził wykupienie przez królowę Bonę wójtostwa brańskiego od Stanisława i Leonarda Biernatowiczówok. 1540wykształciło się starostwo brańskie oraz powiat brański25.12.1550królowa Bona ufundowała w Brańsku szpital dla ubogich.

26 czerwiec 1536

Królowa Bona ufundowała w Brańsku, przy szpitalu dla ubogich, kościół św. Ducha.

28 grudzień 1550

Pierwszwa wzmianka o „popie ruskim” w Brańsku.

1558

Pierwsza znana wzmianka o źródłowa o wyznawcach mojżeszowych w Brańsku. Żydzi, Israel i Dawid Izaakowicze, wydzierżawili wszystkie młyny w Brańsku i starostwie brańskim. .

1560

Ustanowiono sądy grodzkie szlachty ziemi bielskiej w Brańsku.

Przed 1561 rokiem

Przeprowadzono reformę agrarną – tzw „pomiary włócznej” – która na ponad 200 lat unormowała stosunki własnościowe i skarbowe. Wprowadzono zmiany w planie miasta – wytyczono nową ulicę Topczewska (obecnie Kościuszki). W tym czasie Brańsk miał 10 ulic, 2 rynki, 2 kościoły, szkołę parafialną, cerkiew, ratusz, dwór królewski, szpital dla ubogich, młyn o trzech kołach, browar i słodownie.

1562

Na sejmie lubelskim województwo podlaskie zostaje włączone do Korony.

1569

Wg rejestru poborowego Brańsk posiada 132 włoki miejskie gruntów. W mieście było 291 domów, a w nich około 1800 mieszkańców, wśród których było: 2 krawców, miecznik, rymarz, siodlarz, 6 rzeźników, 10 zdunów, 15 szewców, kowal, 11 prasołów, 3 traczy, kilka przekupek i piekarek.

1580

Pożar niszczy znaczną część miastapocz. .

1590

Wwyznawcy prawosławia uznali Unię Brzeską z 1596.

XVII w.

W kwietniu tegoż roku stacjonujący w Brańsku hajducy z roty Rzeszowskiego poczynili wiele szkód, w wyniku których między innymi spłonęła połowa miasta.

1613

Jesienią tegoż roku skazano na śmierć przez sąd grodzki w Brańsku i wykonano wyrok na 26 szlachcicach czyniących na Podlasiu liczne mordy i gwałty. Wydarzenia te odbiły się echem w całej Rzeczpospolitej i dały początek powiedzeniu „A bodajby cię kat brański oprawił”.

1628

Swoje żniwa zbiera „Czarna Śmierć”. W wyniku zarazy kancelarię oraz akta ziemskie przeniesiono czasowo do Suraża i Chojewa.

styczeń 1653

W dowód łaski królewskiej starostwo grodowe brańskie otrzymał koniuszy Wielkiego Księstwa Litewskiego Bogusław Radziwiłł.

10 luty 1653

Żołnierze litewscy pułkownika Oskierki poczynili wiele szkód w mieście. Zniszczyli między innymi dwór królewski.

17-26 lipiec 1656

Odbył się w Brańsku popis „viritim” szlachty podlaskiej.

27 luty 1657

W wyniku III rozbioru Polski Brańsk znalazł się na terenach objętych władzą pruską.

1795

W styczniu wojska rosyjskie wycofały się z Podlasia, a w ich miejsce wkroczyli Prusacy.

1796

Powołano W Brańsku dla Podlasia komisję pruską – instancję nadzorującą pracę sądów polskich.

31 marzec 1796

Brańsk włączono do powiatu suraskiego W departamencie bialostockim.

1 czerwiec 1797

Spłonęło ok. 40 domów ze stodoiami przy ulicy Brodowej (Boćkowskiej).

17 wrzesień 1798

Miasto liczyło 1155 mieszkańców (w tym 80 Żydów) i 137 domów. W Brańsku stacjonował z rodzinami szwadron von Zieglera z regimentu bośniackiego von Günthera (227osób).

1799

Splonąl drewniany kościół katolicki z zabudowaniami plebańskimi i biblioteka.

1800

Odbył się pierwszy pogrzeb na nowym cmentarzu ekumenicznym wytyczonym poza terenem zabudowanym. W miejscu zwanym „Strzelnicą”.

19 luty 1803

W lipcu po traktacie W Tylży Brańsk znalazł się pod zaborem rosylskim. Jako miasto nadetatowe, Brańsk włączono do powiatu drohickiego. Liczyło ono wówczas 1303 mieszkańców (w tym 156 Żydów) i 150 domów.

lipiec 1807 roku

W miejscu spalonego postawiono z drewna sosnowego nowy kościół katolicki.

1810

Miasto zostało zniszczone przez cofające się spod Moskwy wojska francuskie i atakujące je rosyjskie.

styczeń 1813 roku

Żydzi mieszkający w Brańsku utworzyli własną organizację, samorządową – przykahalek, uzależniony `w dużej części od kahału boćkowskiego.

1816

Przy kościele parafialnym został pogrzebany ostatni archiwista szlacheckiej Rzeczypospolitej Ignacy Kapica-Milewski autor herbarza i „Kapician”.

1817

Żydzi mieszkający W Brańsku rozpoczęli starania o usamodzielnienie ich kahału od innych. Zakupili działkę na cmentarz i murowany budynek na bóżnicę.

1820

Została uruchomiona pierwsza bóżnica, nazywana później „Stara” (Alter Bet Midrasz).

1821

Przez następne 30 lat Brańsk był rezydencja archidiakonów białostockich.

1823

Stacjonujący W mieście (od 1817 r.) batalion saperów Korpusu Litewskiego odmówił złożenia przysięgi na wierność carowi Mikołajowi I. Bunt, mający powiązania z petersburskimi dekabrystami, stłumiono. Było to jedyne tego typu wystąpienie na terenach polskich.

24 grudzień 1825

Gen. D. Chłapowski zajął Brańsk, zdobyto duże magazyny żywnościowe, broń i uwolniono 180 rekrutów zakutych w dyby.

22 maj 1831

Żydzi zaadoptowali drewniany budynek na tzw. „nową” bóżnicę.

1832

W wyniku nowego podziału administracyjnego Brańsk znalazł się w granicach powiatu bielskiego.

1843

W marcu epidemia spustoszyła miasto.

1844

Założono obecny cmentarz katolicki. Usamodzielnił sie żydowski kahał w Brańsku. W wyniku głodu wybuchła epidemia, która trwała do 1854 r. Żydzi wybudowali trzecią bóżnicę zwaną „szlachetną”.

1852

Miasto liczyło l845 mieszkańców (49% katolików, 39% Żydów. 12% prawosławnych).

1857

Ze składek parafian ks. Wojciech Kociołkowski rozpoczął budowę stojącego do dzisiaj murowanego kościoła katolickiego.

1859

Miasto liczyło 260 domów, W tym tylko 6 murowanych.

1860

Na brańskim Rynku wybudowano okazałą murowaną cerkiew prawosławna. `.

1861

Odbyło się pierwsze nabożeństwo w nowym brańskim kościele katolickim.

18 listopad 1862

Powstańcy styczniowi dokonali w Brańsku udanego zamachu na naczelnika policyjnego Józefa Kurganowicza, który przybył tutaj z Goniądza, aby stłumić powstanie.

11 kwiecień 1863

Wyświęcono prawosławną kaplicę św. Aleksandra, wybudowaną z okazji stłumienia powstania styczniowego.

4 maj 1865

W styczniu pożar strawíł zabudowania przy ulicy Młyńskiej (Sienkiewicza).

styczeń 1866 roku

Pożar zniszczył centrum miasta (lub 1875).

1876

Miasto liczyło 3733 mieszkańców.

1878

Wybuchła epidemia, której ofiarą padły głównie dzieci.

1884.03

Na cmentarzu (?) prawosławnym po remoncie wyświęcono kaplicę.

7 październik 1890

Dla opanowania duzej epidemii władze carskie wybudowały szpital miejski (obecnie PDPS). Żydzi założyli towarzystwo Linas Hacedek.

1892

Kupiec Gerszon Goldberg na skraju miasta wybudowal dużą kaflarnię.

1895

Brańsk liczył 4087 mieszkańców. w tym 2874 żydów, 1448 katolików, 258 prawosławnych, 11 ewangelików i jeden mahometanin.

1897

Na cmentarzu katolickim wybudowano murowana kaplicę św. Scholastyki.

1902

Przy ulicy Senatorskiej Żydzi zbudowali murowaną bóżnicę „Poel Cedek”.

1903

Otwarto w Brańsku pierwszy zakład fotograficzny. Żydzi rozpoczęli budowę bóżnicy krawców (ukończono ją w 1911 r.).

1904

Założono żydowską bibliotekę. W mieście był kiosk z gazetarní.

1905

Alter Zelman Wołkostawski wybudował murowaną fabrykę dziewiarsko-pończoszniczą przy ul. Młyńskiej. Zatrudniała ona ok. 50 kobiet. Spłoneła W 1909 r. Do Brańska przybył rabin Szymon Szkop, jeden z najsłynniejszych ówczesnych znawców religii mojżeszowej.

1906

Dionizy Pomian założył fabrykę brańskich dywanów dwuosnowowych. Manewry wojsk rosyjskich w rejonie Brańska. Miasto liczyło 6798 mieszkańców.

1910

Bielskie Stowarzyszenie Spożywców założyło w Brańsku sklep spożywczy.

1913

Działało W Brańsku Towarzystwo Kredytowe. Kierował nim miejscowy świaszczennik Jan Sniedze.

1914

Prawosławni mieszkańcy Brańska uciekli przed frontem. W sierpniu Brańsk zajęły wojska niemieckie.

1915

W końcu listopada Brańsk opuściły ostatnie oddziały niemieckie.

1918

Założono Ochotnicza Straż Pożarna.

maj 1919 roku

Zgodnie z nowym podziałem administracyjnym Brańsk włączono do powiatu bielskiego w województwie białostockim.

14 sierpień 1919

Wznowił działalność oddział spółdzielni spożywców.

1919

Liczba mieszkańców Brańska wjmosiła 4740 (dane niepewne).

1919

Z miasta wyjechał rabin Szymon Szkop, jeden z najznaczniejszych znawców judaizmu rabiniczego w Polsce.

1920

Na ulicach miasta walka wojsk polskich z I Dywizji Litewsko-Białoruskiej dowodzonej przez gen. Rzadkowskiego z 21 bolszewicką Dywizja Strzelecka.

30-31 lipiec 1920

Brańsk wyzwoliła 21 polska Dywizja Strzelecka.

21 lipiec 1920

Założono oddział PCK.

październik 1920

Wg spisu powszechnego W Brańsku mieszkało 3739 ludzi (58% Zydów, 40% Polaków i 2% Rosjan), W mieście były -1433 domy.

1921

Żydzi założyli w mieście Bank Ludowy (wcześniej działały juz różne kasy pożyczkowe).

1924

Założono Kasę Stefczyka.

1925

Oddział PCK dokonał otwarcia wyremontowanego szpitala.

31 styczeń 1926

Założono spółdzielnię mleczarską.

1928

Oddano do użytku elektrownię miejską.

1928

W mieście uruchomiono sekretariat powiatowy partii PSL „Piast”.

kwiecień 1930

Archeolog Roman Jakimowicz badał sondażowo grodzisko zwane „Zamczysko”.

październik 1930

Według II powszechnego spisu ludności, Brańsk liczył 4204 mieszkańców, w mieście było 539 domów.

1931

Po reformie samorządowej, w Brańsku ulokowano siedzibę gminy Brańsk. Pierwszym wójtem został hr. Ignacy Potocki z Rudki.

1934

W mieście wybudowano nowoczesna rzeżnię miejską.

1935

Ukazał się pierwszy numer żydowskiej gazety „Dos Bransker Leben”, redagowanej przez Josla Zeifmana.

1935

Rozebrano cerkiew prawosławną stojącą od l.86l r. W centrum Rynku.

1936

Przeprowadzono regulację rzeki Nurzec i Bronki, prace trwały W następnych latach.

1936

Nasiliły się wystąpienia antysemiclcie, które trwały W następnych latach.

1937

W Brańsku mieszkało 4594 ludzi.

1938

W Rynku wybudowano hale miejskie.

1938

W Brańsku PCK zorganizował uroczystość poświęcenia 22 proporców szkolnych kół PCK. „Chrzestnymi” proporców byli gen. A. Osiński i Wanda Piłsudska – córka Marszałka.

2 październik 1938

W mieście działała jako jedyna w Woj. białostockim Żydowska partia „Poalej-Syjon” – Lewica.

1939

Niemiecki nalot zniszczył całkowicie znaczną część zabudowy miasta.

7 wrzesień 1939

Września, wojska hitlerowskie zajęły miasto.

10-11 wrzesień 1939

W miejsce niemieckich, do Brańska wkroczyły wojska sowieckie.

24 wrzesień 1939

Miasto ostrzelała dalekosięzna autyleria niemiecka.

22 czerwiec 1941

Brańsk zajęły wojska hitlerowskie.

23 czerwiec 1941

Niemcy przystąpili do likwidacji getta żydowskiego w mieście.

2-7 listopad 1942

W Treblince zgładzono około 2 tys. Zydów z Brańska.

10 listopad 1942

Na terenie pustego getta Niemcy utworzyli obóz pracy przymusowe] dla młodzieży („baulager”).

marzec 1943 roku

Wrzesień, między Lubieszczami i Olendami zastrzelono komendanta „baulagru” Steinwendera, zwanego „Choroszij Knut”.

wrzesień 1943

W lesie kolo miasta miała miejsce walka partyzantów sowiecko-żydowskich z oddziału im. Zukowa z Niemcami.

9 maj 1944

Brańsk zajęły oddziały sowieckie wchodzące w skład l Frontu Białoruskiego.

1 sierpień 1944

Miasto włączono do gminy Brańsk. (około tej daty)

20 sierpień 1944

Utworzono W Brańsku Rejonowa Spółdzielnię Rolniczo-Handlową.

17 grudzień 1944

Przed Bożym Narodzeniem na teren gminy Brańsk dotarł mjr „Łupaszka” z oddziałem.

1944

Miasto liczyło 2191 mieszkańców.

grudzień 1944

Bitwa pod Bodakami

17 maj 1945

Bandyci zastrzelili ks. Józefa Chwalko.

29 lipiec 1945

Miasto wyłączono z gminy Brańsk jako samodzielną jednostkę administracyjną.

1 kwiecień 1946

Rozpooęla się nauka w utworzonej szkole zawodowej.

wrzesień 1946 roku

W mieście mieszkały 2542 osoby w 408 domach.

1947

Pododdział ppor. „Bartosza” z VI Brygady Wileńskiej opanował miasto.

15 marzec 1947