Żołnierze konspiracji z Gminy Brańsk – wieś Koszewo

Poniższy spis jest kontynuacją pracy Dariusza Zabłudowskiego zawartej w artykułach:

Niezłomni lecz Wyklęci. Wyklęci lecz Niezłomni
Żołnierze konspiracji niepodległościowej z Gminy Brańsk – wieś Kiersnowo
Żołnierze konspiracji niepodległościowej z Gminy Brańsk – wieś Chojewo

W poniższych biogramach często odnotowywany będzie fakt udziału w zgrupowaniu akcji „Burza”. Akcja ta, to część akcji wojskowej AK, prowadzonej w granicach II Rzeczypospolitej, wymierzonej  przeciw wojskom niemieckim w końcowej fazie okupacji niemieckiej, tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej. Akcja obok wymiaru militarnego miała też aspekt polityczny – rząd w Londynie udowadniał w ten sposób prawo Polski do jej granic z 1939 r.

W rejonie Brańska zgrupowanie tej akcji miało miejsce pod wsiami Pace i Oleksin. Komendę nad tym rejonem w czasie akcji objął:
kpt. Stanisław Feruś ps. „Swój”, „Grzmot” – ur.: 1906, szef BIP obw. Bielsk Podlaski, dowódca 3 batalionu 2 pułku ułanów AK. W czasie okupacji niemieckiej pracownik amtskomisariatu w Brańsku.

Do działań dywersyjnych i bojowych prowadzonych w ramach tej akcji w tym rejonie przez 2 Pułk Ułanów AK należało niszczenie odcinków linii kolejowych Hajnówka – Czeremcha, Bielsk-Podlaski – Czeremcha, oraz wysadzenie mostu pomiędzy stacjami Nurzec i Czeremcha.

W rejonie Brańsk – Łapy – Ciechanowiec uaktywniły się natomiast pododdziały 76 Pułku Piechoty AK. Oddział partyzancki pod dowództwem Romana Ostrowskiego ps. „Wichura”  poniósł duże straty w starciach pod Bogutami, Nurem i Czyżewem.

Po zakończeniu walk niemal wszystkie oddziały Armii Krajowej zostały rozbrojone przez Armię Czerwoną, często przy użyciu podstępu. Podobnie było i w tym rejonie. Przedstawiciele NKWD oraz Armii Czerwonej pod pretekstem rozmów zwabia do Brańska dowództwo lokalnych oddziałów a następnie je aresztuje. Następnie zostają rozbrojone okoliczne oddziały. W okolicach Brańska rozbrojony zostaje 140 osoby oddział kpt. Ferusia. W Boćkach – 160 żołnierzy por. Bronisława Błażkowskiego ps. „Świda”. W Bielsku Podlaskim – 120 żołnierzy por. Jerzego Kostaneckiego ps. „Babinicz”. Kpt. Stanisław Feruś podziela los wielu innych i zostaje zesłany do Riazania.

Rafał Korzeniewski


Władysław Krasowski – ps. „Mazurek”, „Dębicz”

Władysław Krasowski ps. „Mazurek”, „Dębicz”

kpr. Władysław Krasowski ps. „Mazurek”, „Dębicz” – ur.: 14.01.1913 r. w Koszewie, zm.: 08.02.1986 r.
Służbę wojskową rozpoczął w 1935 r. w 20 Pułku Artylerii Lekkiej. Od końca 1942 r. w konspiracji. W 1943 r. zostaje zaprzysiężony przez Bolesława Aleksandrowicza ps. “Skrzetuski” z Trusek. Początkowo jako żołnierz AK następnie w szeregach NOW (Narodowe Odrodzenie Wojskowe). Latem 1945 r. wstępuje do NZW i czynnie uczestniczy w rozmowach z żołnierzami AKO-WIN Kazimierza Chłóda (Chłuda) ps. „Szpała”, „Ryży” w celu pozyskania ich do organizacji NZW. Spotkało się to z ostrą i natychmiastową reakcją Chłóda, który przybył do Koszewa i po rozmowie ze Stanisławem Zabłudowskim ps. „Orkan” i Krasowskim mającej na celu ustalenie powodów pozyskiwania jego ludzi – zabronił wszystkim członkom jego grupy przechodzenia do NZW. Według materiałów IPN w listopadzie 1945 r. Krasowski zostaje dowódcą 12 kompanii terenowej NZW. W 1946 r. zostaje po odwołaniu Józefa Jankowskiego ps. „Jurand” dowódcą trzeciego batalionu NZW w komendzie Bielsk Podlaski. Uczestnik akcji „Burza” pod dowództwem kpt. Stanisława Ferusia. Ujawnił się przed komisją do spraw amnestii w 1947 r. w Boćkach jako żołnierz AK, WiN.

Zalewski Celestyn ps. „Szpak” – ur.: 1920 r. w Koszewie, syn Franciszka. Żołnierz AK, NOW i AKO aresztowany 14.04.1945 r. i osadzony w więzieniu w Białymstoku. Uczestnik akcji „Burza”.

Zalewski Marian ps. „Byk”, („Dąbek”) – ur.: 1913 r. w Koszewie, syn Tomasza, prawdopodobnie w stopniu plut1. Żołnierz PZP, ZWZ i AK. W konspiracji od początku okupacji sowieckiej a później niemieckiej, aresztowany 08.02.1945 r. i osadzony w więzieniu w Białymstoku jako aktywny członek AK. Pod koniec 1944 r. i na początku 1945 r. w jego gospodarstwie znaleźli schronienie: por.-kpt. Leon Lech Beynar ps. „Nowina” z 5 Brygady Wileńskiej znany później jako Paweł Jasienica – pisarz i publicysta. Plut. Henryk Wieliczko ps. „Lufa” żołnierz 5 BW i 6 BW (skazany na karę śmierci dnia 14.03.1949 r. w Lublinie) i kpr. Józef Janowicz ps. „Herman”. Częstym odwiedzającym był też por. Zygmunt Błażejewicz  ps. „Zygmunt” jak i wielu innych członków organizacji niepodległościowych. Uczestnik akcji „Burza”. Znał się dość dobrze z por. Mieczysławem Ciepłuchą ps. „Józef”.

Zalewski Paweł ps. „NN” – ur. 1905 r. w Koszewie, syn Tomasza. Żołnierz i podoficer PZP, ZWZ, AK, AKO. Niewątpliwie bardzo ciekawą i barwna postać. Jeden z nielicznych, którzy brali czynny udział w wielu akcjach bojowych. Posiadał wiedzę na temat różnego rodzaju wydarzeń, które miały miejsce na terenie powiatu Bielsk Podlaski. Był jednym z trzech braci Zalewskich. Po wojnie wyjechał z tego terenu, zginął w nieszczęśliwym wypadku pod koniec lat sześćdziesiątych.

Zalewski Stanisław ps. „Wywiał” – ur.: 1915 r. w Koszewie, syn Tomasza. W konspiracji jako żołnierz PZP, AK i NOW, następnie znowu w AKO. Aresztowany 08.04.1945 r. i osadzony w więzieniu w Białymstoku – jako aktywny członek AK. Uczestnik akcji „Burza”.

Wanda Zalewska ps. Mała” – łączniczka AK i AKO, zrzeszona w WSK, prowadziła punkt kontaktowy dla żołnierzy podziemia.

Koc Walerian ps. „Stroński” – ur.: 1912 w Koszewie, zm.: 2002 r., syn Adolfa, żołnierz PZP, NOW i AK  w stopniu kpr. Aresztowany 05.04.1945 r. przez PUBP w Bielsku Podlaskim i przekazany do Białegostoku. Uczestnik akcji „Burza” pod dowództwem Jana Siergiejuka ps. „Lis”, „Hak”. Ujawnił się przed komisją do spraw amnestii w 1947 r. jako żołnierz AK. Wyjechał do Bielska Podl.

Koc Marcin ps. NN. – ur.: 1910 r. w Koszewie, zm.: 1978 r. syn Adolfa, żołnierz AK i AKO.

Koc Stanisław ps. NN.( „Myslibór”) – ur.: 1895r. w Koszewie, zm.: 1975 r., żołnierz PZP, ZWZ, AK i AKO, uczestnik kilku akcji bojowych, posiadał duże znajomości terenowe, jeden z nielicznych którzy wiedzieli co tak naprawdę wydarzyło się na „Młynku” dnia 03.06.44 r.2 W jego gospodarstwie w 1944 r. i na początku 1945 r. ukrywali się żołnierze 5 BW: kpr. plut. Zdzisław Badocha ps. „Żelazny”, ps. „Zbyszek” i kpr. plut. Rajmund Drozd ps. „Mikrus”3. Uczestnik akcji „Burza” pod dowództwem Jana Siergiejuka ps. „Lis”, „Hak”.

Józef Olszewski ps. NN. – ur.: 1908 r., zm.: 1996 r., żołnierz ZWZ i AK.

Sarnacki Zygmunt ps. NN. –  żołnierz PZP, AK, NOW i AKO. W konspiracji  od początku wojny jego dom był schronieniem dla wielu żołnierzy podziemia. Pod koniec 1944 r. znaleźli tam  schronienie żołnierze z Wileńszczyzny: kpr. ps. „Żwirko”, kpr. ps. „Uran”, kpr. ps. „Koliber” i ps. „Florek” wszyscy z 5 i 6 BW. Uczestnik akcji „Burza”. (Utrzymywał dobre kontakty z S. Zabłudowskim ps. „Jeleń” synem Wiktora.)

Jan Zabłudowski ps. NN – ur.: 1908 r. w Koszewie, zm.:1972 r., syn Wiktora, żołnierz  PZP i AK. Uczestnik akcji „Burza”.

Józef Zabłudowski

Józef Zabłudowski

Józef  Zabłudowski ps. NN – ur.: 1904 r. w Koszewie, zm.: 18.03.1973 r., syn Wiktora. Podoficer w stopniu kaprala przed wojną i plutonowego czasu wojny  żołnierz PZP, NOW i AK. Uczestnik akcji „Burza” pod dowództwem Jana Siergiejuka ps. „Lis”, „Hak”1.

Franciszek  Borowski ps. NN – ur.: w Koszewie, żołnierz PZP, AK w początkowej fazie wojny  bliski współpracownik Bolesława Aleksandrowicza ps. „Skrzetuski”. Po czerwcu 1941 r. pomaga rosyjskim żołnierzom pozostałym na tych terenach po przejściu frontu. Podejrzewany o kontakty z rosyjską partyzantką po wojnie zostaje sołtysem wsi Koszewo.

Aleksander Zabłudowski ps. NN – ur.: 1896 r. w Koszewie, syn Aleksandra, żołnierz PZP, ZWZ, AK.

Wacław Zabłudowski ps. NN. – ur.: 1916 r., syn Aleksandra, uczestnik kampanii wrześniowej, zmobilizowany w  marcu  1939 r. do 80 pułku piechoty. Jeniec wojenny osadzony w Stalagu 13-A – nr. jeńca 31672. Dnia 21.11.1940 r. zwolniony i przeniesiony do urzędu pracy Schwandorf. Powrócił do Koszewa, początkowo nie daje się namówić do działania w konspiracji (widocznie miał dość wojny). W późniejszym okresie pomaga zaprzyjaźnionym członkom miejscowej komórki konspiracyjnej. Dobre kontakty z S. Zabłudowskim ps. „Gromada”.

Wiktor Andrzejczuk ps. „Kmicic”, „Andrzej”

Wiktor Andrzejczuk ps “Kmicic”, “Andrzej”

Wiktor Andrzejczuk ps. „Kmicic”, „Andrzej” – ur.: 20.06.1918 r. w Chojewie, zm.: 18.06.2013 r., syn Adama i Leokadii (z domu Wróblewska). Od 1943 r. zamieszkały w Koszewie, żołnierz ZWZ, AK i AKO. Pod koniec 1935 r. wstępuje ochotniczo do wojska i służy w 26 Pułku Ułanów  w Baranowiczach. Następnie po odbyciu szkółki  podoficerskiej  już w stopniu kpr. zostaje przeniesiony do KOP-u (Korpus Ochrony Pogranicza). Obejmuje tam funkcję zastępcy dowódcy drugiego plutonu  w szwadronie pod dowództwem rtm. Konstantego Antona. Był żołnierzem  kampanii wrześniowej walczył w regionie Kraśnie, po rozbiciu jego jednostki powraca w rodzinne strony, gdzie nawiązuje kontakty z tworzącym się  dowództwem ZWZ. Następnie zostaje zaprzysiężony pod ps. „Kmicic” przez  por. Waleriana Szmurło ps. „Wierny” i ppor. Waldemara Klepackiego ps. „Olcha”. Obejmuje  funkcję łącznika pomiędzy placówkami  terenowymi  i angażuje się w  zbieranie i magazynowanie zdobytej w terenie broni. Zgromadzoną  broń  ukrywał i gromadził na uroczysku „Kumat” pod Brańskiem w wykopanej ziemiance. Osobiście dostarczał  zgromadzoną broń do placówki w Brańsku i na placówkę w Łubinie Kościelnym w 1944 r. (niewyjaśnione są przyczyny zniknięcia zgromadzonej broni z  terenu wsi Koszewa w 1945 r.). Uczestnik  zgrupowania akcji „Burza”. Znał się osobiście por. Mieczysławem Ciepłuchą ps. „Józef” podlegał pod placówkę AK  II Rejonu Brańsk  dowodzoną przez kpt. Stanisława Ferusia  ps. „Swój”, „Grzmot”. Aresztowany w 1946 r. przez PUBP w Bielsku Podlaskim i po wstępnym przesłuchaniu przewieziony do WUBP w Białymstoku po miesiącu przesłuchań zostaje zwolniony i powraca do rodziny. Aktywny działacz Ś.Z.Ż.A.K. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasług z Mieczami. Ujawnił się w 1947 r. przed komisją do spraw amnestii.

Stanisław Zabłudowski ps. NN, (Jeleń)

Stanisław Zabłudowski ps. NN, (Jeleń)

Stanisław Zabłudowski ps. NN, („Jeleń”) – ur.: 28.12. 1909 r. w Koszewie, zm.: 1997 r., syn Wiktora, żołnierz  kampanii wrześniowej w 1939 r.  Jeden z nielicznych, który powrócił w mundurze i z bronią  do swojego miejsca zamieszkania po klęsce wrześniowej.1 Żołnierz PZP, AK, NOW i NZW, jeden z pierwszych twórców konspiracji na tym terenie. Utrzymywał rozległe kontakty z różnymi żołnierzami podziemia jak B. Aleksandrowicz ps. „Skrzetuski”, Kazimierzem Chłódem (Chłudem) ps. „Szpała”, Czesławem Pileckim ps. „Jaskółka” oraz z innymi członkami konspiracji niepodległościowych. W jego gospodarstwie często przebywali żołnierze z różnych organizacji podziemnych. Aresztowany 07.06.1947 r. przez PUBP w Bielsku Podlaskim i skazany przez sąd na 15 lat więzienia za nielegalne posiadanie broni i jako niebezpieczny członek NZW osadzony we Wronkach i Rawiczu. Uczestnik zgrupowania akcji „Burza”.

Stanisław Zabłudowski ps. NN, „Gromada” –  ur.: 1903 r. w Koszewie, syn Teofila żołnierz i podoficer  PZP, ZWZ, AK  dowódca siatki terenowej  AK na wieś Koszewo w czasie okupacji był sołtysem blisko współpracował ze  Stanisławem Ferusiem ps. „Swój”, „Grzmot” – komendantem rejonu Brańsk, który pracował w amtskomisariacie w Brańsku. Utrzymywał też rozległe kontakty z innymi członkami konspiracji z tego regionu miedzy innymi z ppor. Mieczysławem Ciepłuchą ps. „Józef”, Kazimierzem Spodarem  ps. „Sas”, Józefem Sudorem ps. „Sad”, ze swoim szwagrem Feliksem Bińczakiem związanym z konspiracją w Brańsku oraz z Janem Siergiejukiem  ps. „Lis”, „Hak”. Był również odpowiedzialny za wyznaczanie ludzi do urzędu pracy „Arbeitsamt”, którą musiała sporządzić każda gmina na okupowanym terenie. Uczestnik zgrupowania akcji „Burza”. Po wojnie udostępnił część swego domu  na potrzeby szkoły,  był jednym z założycieli straży pożarnej w Koszewie, bardzo aktywnie włączył się też w budowę nowej szkoły w Koszewie. Ujawnił się w sierpniu 1945 r. W 1975 r. wyjechał z Koszewa do Bielska Podlaskiego.

 Stanisław Zabłudowski ps.- „NN”, „Orkan”

Stanisław Zabłudowski ps.- „NN”, „Orkan”

Stanisław Zabłudowski ps. „NN”, „Orkan” – ur.: 21.01.1914 r. w Koszewie, zm.: 23.05.1983 r., syn Tomasza i Cezarii (z domu Sarnacka). W stopniu kpr. podoficer Wojska Polskiego żołnierz PZP, AK, NSZ, NOW i NZW. W 1936 r. Powołany do służby wojskowej w Brygadzie Kawalerii Baranowicze a następnie po odbyciu szkółki podoficerskiej w 9 Dywizjonie Artylerii Konnej pod dowództwem ppłk. Zygmunta Lewandowskiego. Pod koniec 1937 r. na ćwiczeniach ulega groźnemu wypadkowi (pęknięty staw kolanowy). Zostaje przewieziony do  9 okręgu szpitalnego w Brześciu nad Bugiem i oddany pod opiekę starszego ordynatora, chirurga  mjr. Jana Sitkiewicza i kpt. Eugeniusza Barańskiego – chirurgów w szpitalu garnizonowym. Na początku 1938 r. powraca w rodzinne strony. W okresie powszechnej mobilizacji – czyli w 1939 r. nie zostaje powołany do wojska ze względów zdrowotnych. W pierwszym etapie okupacji  od września 1939 r. do czerwca 1941 r. zostaje zmobilizowany do pracy i  próby stworzenia pierwszych lokalnych zalążków organizacji niepodległościowych razem z oficerami, podoficerami i żołnierzami powracającymi do domów z kampanii wrześniowej. Wspólnie z oddanymi  kolegami, których również interesował byt niepodległego Państwa Polskiego zaczął tworzyć i organizować  pierwsze struktury konspiracyjne w tym regionie takie jak: „Polski Związek Powstańczy”, „Podlaski Batalion Śmierci” „Żelazny Krzyż Śmierci” – lokalne, zapoczątkowane na tych terenach organizacje. W 1942 r. wstępuje do AK i nawiązuje kontakty z Bolesławem Aleksandrowiczem ps. „Skrzetuski” – dowódcą lokalnej organizacji niepodległościowej w tym okresie. Następnie  zasila szeregi  NSZ (Narodowe Siły Zbrojne)  i podlega pod Wojskową Komendę Rejonu Trzeciego NSZ w Brańsku dowodzoną od 01.06.1943 r. przez ppor. Jana Eliaszuka ps. „Gryf”, „Gromlik”, „Jabłonowski” w kompanii Antoniego Korzeniewskiego ps. „Kordian”.

(Z zebranych informacji wynika że pierwszym Komendantem Powiatu NSZ Bielsk Podlaski był por. Zbigniew Zalewski ps. „Drzymała”, następnie komendę obejmuje Zbigniew Michalski ps. „Pilar” a od 04.08 1943 r. funkcję tą pełni Roman Jastrzębski ps. „Ślepowron”, Mieczkowski”, Antoni”. Ostatnim Komendantem NSZ w powiecie został Zygmunt Maksymiuk ps. „Skotnicki”.)

W listopadzie 1944 r. „Orkan” został aresztowany przez NKWD.

Kompanią dowodzona przez Jana Eliaszuka ps. Gryf, Gromlik przechodzi z NSZ do NOW (pod komendę Bolesława Skaradziński ps. „Sterna” – Komendanta Powiatu NOW – Narodowej Organizacji Wojskowej), a wraz z nią S. Zabłudowski ps. „Orkan”, który w nowej organizacji zostaje dowódcą drużyny a następnie dowódcą kompanii terenowej – już w stopniu plutonowego. Natomiast Jan Eliaszuk zostaje mianowany Komendantem NOW Powiatu Bielsk Podlaski – kryptonim „Biały”. Zastępcą Eliaszuka zostaje ppor. Zachariasz Tarnowski ps. „Dnierpski”, „Dziadek”, „Kochanowski” (późniejszy Komendant NZW).

S. Zabłudowski pozostaje w strukturach NOW kwietnia 1945 r., do rozwiązania organizacji, po której wstępuje do tworzącej się Komendy NZW i w jej strukturach zostaje będąc już – w stopniu sierżanta  -dowódcą 9 kompanii terenowej NZW, a następnie dowódcą 2 batalionu NZW na powiat Bielsk Podl. W maju 1947 r.  ulega  wypadkowi  podczas przecierania drzewa we wsi Chojewo – w wyniku uszkodzenia kręgosłupa zostaje sparaliżowany od pasa w dół. W dniu wypadku – wieczorem zostaje przetransportowany wozem do Brańska, skąd po udzieleniu mu pierwszej pomocy i zorganizowaniu fałszywych dokumentów zostaje przetransportowany do szpitala w Warszawie. Powrócił w rodzinne strony dopiero pod koniec 1948 r.

Był  jednym z pierwszych żołnierzy podziemia i siatki terenowej, którzy pomogli w rozprowadzeniu uciekających z Wileńszczyzny  żołnierzy mjr. Łupaszki  z 5 BW.  W tym okresie utrzymywał poprawne stosunki z plut. Eugeniuszem  Korzeniewskim ps. „Ryg” z  AK jak i również z zastępcą placówki Łubin Kościelny plutonowym Jakubem Sawickim ps. „Fajka” z AK i niektórymi żołnierzami z  5 BW. Wspólnie z Celestynem Zalewskim ps. „Szpak” wykonali trumny dla żołnierzy AK, którzy 03.06.1944 r. w kol. Brześcianka (w tzw. Młynku) zostali zabici przez Żandarmerię Niemiecką, brał też udział w konspiracyjnym  pogrzebie Kpr. Czesława Dimitruka ps. „Borus”, ppor. Reginy Zaleskiej ps. „Palma”, kpt. Tadeusza Prażmo ps. „Wiński”, „Borowy”.

Uczestnik zgrupowania przed akcją „Burza” pod Pacami i Oleksinem w 1944 r.  Zwolennik scalenia NOW i NSZ z AK na tym terenie. Był człowiekiem rozważnym i ostrożnym – szybko przewidywał skutki złych rozkazów wydawanych przez jego zwierzchników, poszukiwany od 1945 r. przez UB. Kilkukrotnie aresztowany przez PUBP w Bielsku Podlaskun i WUBP w Białymstoku. Przeciwnik stosowania rozwiązań siłowych mających miejsce na terenie powiatu Bielsk Podlaski między niektórymi  żołnierzami NSZ- NZW i WiN- AKO  w 1945 r. Sprzeciwiał się w przechodzeniu żołnierzy Bielskiej Komendy NZW do oddziałów  PAS 3 BW NZW kpt. Burego (Romualda Rajsa).


1. według przekazu ustnego W. Andrzejczuka ps. „Kmicic”
2. Po bitwie stoczonej z Niemiecką Żandarmerią pozostali żołnierze AK wraz z ranną w klatkę piersiową Reginą Zalewską ps. „Palma” i Wincentym Pruszyńskim ps. „Fajny” rannym w nogę przybyli do jego gospodarstwa
3. skazany w 1949 r. przez WSR Białystok na dożywocie

 

Źródła:
-kwestionariusze osobowe członków  organizacji niepodległościowych AK, NSZ, WiN, NZW
Instytut Pamięci Narodowej.
- relacje Jana Nazarko ps. „Mucha”, Władysława Zalewskiego ps. „ Kukułka”, T. Zalewskiego, Wiktora Andrzejczuka ps. „Kmicic”, „Andrzej”, Wiktora Zabłudowskiego, H. Bańkowskiego ps. „Fala”
- własne zbiory autora.

opracował:
Dariusz  Zabłudowski

4 thoughts on “Żołnierze konspiracji z Gminy Brańsk – wieś Koszewo

  1. Kenap

    Dziękuję za sprostowanie. Tak było w dokumentach o Celestynie Zalewskim .
    Wszystkie biogramy wymagają poprawek i dalszych badań o tych żołnierzach konspiracji .
    Czy może mam przyjemność z Panem W. Zalewskim ?
    pozdrawiam Darek.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *